İntihara ne yol açar?
Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre, çok daha fazla teşebbüsle birlikte yılda ortalama 800.000 insan intihar ediyor. İntihar; 15-29 yaş aralığında birinci, 15-34 yaş aralığında ikinci ve 10-14 yaş aralığında üçüncü en çok görülen ölüm sebebi olarak karşımıza çıkıyor. İntihar ihtimalini artıran birçok etken olsa da en yaygın 3 sebep majör depresyon, madde kullanımına bağlı kontrol kaybı ve kişinin hissettiği ezici pişmanlıklardır.
Birçok insan intiharın mantıksız bir eylem olduğunu öne sürer, fakat bireyin bilişselliğinin en anlamsız görünen şeylere bile mantık yükleyebileceğinin göz önünde bulundurulması gerekir. Bu durum, bireyde majör depresyon veya dürtüsellik varsa daha da geçerlidir. İntihar eyleminden önce kişide zihinsel ve fiziksel acı olarak belirginlik gösteren bir dizi olumsuz düşünceler vardır. İntiharın meyilli kişiye mantıklı geldiğini anlamak, ona yardım sağlayabilmek için önemli bir adımdır. Meyilli kişiye stigmalarımızdan ve utançtan uzak bir şekilde yaklaşmak, onunla sağlıklı bir iletişim kurabilmemizde ve gereken tedaviyi ulaştırabilmemizde kilit rol oynar.
Arkadaşımın intihara meyilli olduğunu nasıl anlayabilirim?
1. Kişi eşyalarını başka insanlara vermesi: İntihara meyilli insanlar, gitmeden önce her şeyin yerli yerinde olmasını istedikleri için eşyalarını dağıtma eğiliminde bulunabilirler. Aynı zamanda değer verdikleri eşyaları ya da evcil hayvanlarını aile ve arkadaşlarına duygusal bir jest olarak teslim edebilirler.
2. Ani kişilik değişiklikleri: Dışa dönük bir arkadaşınız aniden kendini izole etmeye başlayabilir, canlı ve neşeli bir arkadaşınız sakinleşebilir ve sessizleşebilir. Bu ani değişimler, olumlu yönde görünebilse de, arkadaşınızın intihara daha çok yaklaştığı anlamına gelebilir.
3. Kişi kendine ölümcül araçlar sağlaması: Bir arkadaşınız beklenmedik bir şekilde bir silah satın aldıysa, kesici-delici aletler edindiyse veya çok sayıda hap biriktiriyorsa bu, arkadaşınızın intihara meyilli olduğu konusunda güçlü bir ipucu olabilir.
4. Kişi ölüm ve intihar hakkında konuşması/yazması: Bariz bir işaret gibi görünse de, arkadaşınız doğrudan intihardan bahseden bir dil kullanmayabilir. Boşlukta, amaçsız veya sıkışmış hissettiklerini sık sık dile getirmeleri de bir işarettir.
5. Kişinin alkol veya madde alımını arttırması: Arkadaşınızın alkol/madde kullanımını artırması, gerçeklikten kaçma çabalarına işaret ediyor olabilir. Bu artış her zaman bir intihar planına işaret etmese de, riski artırabilir. Çalışmalar, intihar teşebbüslerinin %80’inin dürtüsel ve fevri bir şekilde gerçekleştiğini göstermektedir.
6. Kişinin tehlikeli ve zararlı davranışlarda bulunması: İntihara meyilli kişi riskli eylemlerde bulunabilir. Pervasızca araba sürmek, korunmasız seks yapmak veya sorumsuzca madde kullanmak bu çeşit davranışlara örnek gösterilebilir. Bu davranışlar arkadaşınızın umursamaz veya asi olduğu yönünde bir algıya neden olabilse de, arkadaşınızın artık yaşamına değer vermediğine ve zarar görmekten korkmadığına işaret edebilir.
İntihara meyilli arkadaşıma nasıl yardım edebilirim?
İntihara meyilli olduğunu düşündüğüm arkadaşıma nasıl yaklaşabilirim? Ona intihar konusunu açmalı mıyım, yoksa bu onda kötü bir etki mi yaratır? Araştırmalara göre, intiharı düşünen birine bu konuyu açmak gerekir. ABD’de bir çalışmada, yüksek sayıda lise öğrencisine intihar düşünceleri hakkında bir anket doldurup doldurmama hakkı tanınmıştır. Araştırmacılar; ilerleyen günlerde intihar düşünceleri veya depresif duygularda bir artış olmadığını gözlemlemiş, anketi dolduran öğrencilerin bu düşüncelerinde küçük bir azalma görmüşlerdir. Meyilli kişi yardım istiyor, fakat insanlara ulaşmaktan çekiniyor olabilir; bu yüzden ona bir yardım eli uzatmanız doğru bir davranış olacaktır. Konuşmaya arkadaşınızın hatrını sorarak başlamanız, sabırlı ve yavaş bir şekilde konuyu ilerletmeniz ve arkadaşınızı gerçekten dinleyip onu önemsediğinizi göstermeniz onu rahatlatacaktır ve size güvenmesini sağlayacaktır. Arkadaşınızı hiçbir şekilde yargılamadan bu konuşmayı devam ettirmelisiniz ve profesyonel yardım alma konusunda onu teşvik etmelisiniz. Bu konuya sıcak bakmıyorsa doktora beraber gitmeyi ve bu süreçte yanında olmayı teklif edebilirsiniz.
NASIL ACİL TIBBİ DESTEK ALABİLİRİM?
İhtiyaç olduğu düşünülen her durumda; Bakırköy, Erenköy, Çapa, Cerrahpaşa gibi üniversite ve ruh ve sinir hastalıkları hastanelerinin acil psikiyatri servislerine tam zamanlı olarak başvurulabilir veya 112 acil çağrı merkezi aranabilir.
Acil olmayan durumlarda, bir psikiyatrist hekim ve/veya psikolog ile tedavi ve gözlem süreci yürütülebilir.
Kaynakça
Yazar:
Eren Erdoğan
Editörler:
Ömer Faruk Sülüker
Ege Altay